Ronald de Bloeme

"Alternative Facts"
door Jannet de Goede
Conservator Kröller-Müller Museum

Sinds 22 januari 2017 is een feit niet langer meer een gebeurtenis of omstandigheid waarvan de werkelijkheid vaststaat. Dan gebruikt Kellyanne Conway tijdens een persconferentie de term 'alternative facts' bij de verdediging van de verklaring van haar collega Sean Spicers over het aantal mensen dat aanwezig was bij de inauguratie van Donald Trump.

Die dag is de werkelijkheid omgedraaid.

In de kunst mag dat. Sterker nog, in de omkering ontstaat vaak het speelveld voor de maker. Daar kan hij een alternatief bieden voor de werkelijkheid zoals we die kennen, of denken te kennen. Maar wat gebeurt er als machthebbers zich bedienen van deze vorm van storytelling? Dan slaat de bodem onder de waarneming uit. Dan kun je niet meer vertrouwen op wat je ziet, op wat er gezegd wordt. En dat is niet onschuldig.

Het is veelzeggend dat Ronald de Bloeme zijn tentoonstelling bij BorzoGallery de titel Alternative Facts geeft. In zijn werk zet hij de waarneming van de werkelijkheid centraal. Hij onderzoekt de betrouwbaarheid ervan door zich sterke beelden uit de visuele communicatie toe te eigenen en er herinterpretaties van te schilderen.

Hij neemt pictogrammen van merken als T-mobile, Google of Heineken over, maar ook de vormgeving van verpakkingen, websites of wielershirts. Hij scant ze en vervormt ze net zo lang totdat er een overtuigende compositie ontstaat. Teksten censureert hij door deze te vervangen door kleurvlakken. Daarbij rekt hij de grens van het leesbare en herkenbare op tot het uiterste.

In zijn computer beheert De Bloeme een flinke verzameling 'composities in transit': composities die nog niet af zijn, nog niet klaar zijn om vertaald te worden naar groot formaat. Soms duurt het weken, maanden eer hij beslist dat een compositie goed genoeg is om geschilderd te worden.

Eenmaal besloten tot een beeld, zet hij het minutieus over op grote doeken en schildert hij het vervolgens nauwkeurig in verschillende lagen verf, glanzend en mat, dekkend of transparant. Kleine 'fouten' en onregelmatigheden - doorlopers van verf onder de tape voor het afplakken van vlakken, een onvoorziene doorschieter met de kwast, het 'lopen' van de verf - laat hij toe waardoor hier en daar het beeld lijkt open te breken.

De tekeningen die niet per se in een schilderij resulteren, maar wel bestaansrecht hebben buiten het atelier, noemt De Bloeme Kurzstrecken. Het is een verwijzing naar een taxirit in Berlijn, de stad waar hij sinds 2000 woont en werkt. Bij een korte rit vraag je aan de taxichauffeur naar een 'Kurzstrecke'. De Bloeme kan in zijn tekeningen snel en kort uitzoeken wat hij wil en veel directer reageren op wat er gebeurt dan in het trage medium schilderen.

Op 19 september 2016 staat op de voorpagina van Der Tagesspiegel de uitslag van de Berlijnse verkiezingen overzichtelijk weergegeven in een staafdiagram. Het is voor De Bloeme als een kant en klaar schilderij: een vertaling van een complexe werkelijkheid tot een eenvoudig en aantrekkelijk kleurenschema. De kleuren liggen vast: groen voor Die Grüne, rood voor de SPD en zwart verwijst altijd naar het CDU.

De Bloeme neemt het ter hand en schildert het in eerste instantie na, zonder tekst. Maar het blijft voor de goede verstaander direct te identificeren. Misschien niet onmiddellijk benoembaar, maar de wijze van communiceren is duidelijk. En als hij er eenmaal een schilderkunstige werkelijkheid van heeft gemaakt, geeft het hem de vrijheid tot een serie van negen tekeningen. Hij vervangt de kleuren voor nieuwe, hij varieert met de breedte van de balken, de witte lijn tussen 'de zetelverdeling van voor de verkiezingen en die van na de verkiezingen' verschuift hij naar het midden, en op een gegeven moment schildert hij het diagram zelfs op zijn kop.

Met de herinterpretatie van logo's, reclame en andere uitingen van de visuele beeldcultuur bespeelt De Bloeme subtiel het vertrouwen op de waarneming van die werkelijkheid. In Fact II (Google) schildert hij met witte banen over het woord 'Fact'. Het blauw-rood-geel-groen van de letters zijn de kleuren die de factfinder Google heeft gepatenteerd. De vrolijkfrisse kleurtjes zijn hier helemaal niet onschuldig, maar drager van een betekenis waarvoor betaald is.

Het spel dat De Bloeme speelt, zijn omklappen van de werkelijkheid, laat niet onverschillig.