Koen Vermeule | Fensterbilder
De titel van de nieuwe tentoonstelling van Koen Vermeule bij Borzo vraagt om enige verklaring en duiding. Daarvoor moeten we even terug in de kunstgeschiedenis en wel naar een kunstenaar die Koen Vermeule zeer bewondert. Oskar Schlemmer (1888-1943) is vooral bekend om zijn belangrijke bijdrage als kunstenaar en docent verbonden aan het Bauhaus, het legendarische Duitse opleidingsinstituut voor modernistische architectuur, schilder- en theaterkunst. Opgericht in Weimar 1919, later verhuisd naar Dessau en tenslotte Berlijn totdat het, door het naziregime gedwongen, zijn deuren sloot in 1933. Zoals veel van zijn Bauhaus collega's eveneens moesten ondervinden, werd de moderne schilderkunst van Oskar Schlemmer in de dertiger jaren door de nazi's 'entartet' verklaard en hingen ook zijn schilderijen in de beruchte 'Ausstellung Entartete Kunst' in München 1937. Schlemmer trok zich terug uit de actieve kunstwereld. In de oorlogsjaren werkte hij in een verffabriek in Wuppertal. Vanuit zijn zolderkamer had hij zicht op huizen aan de overkant van de straat, die hem de motieven leverden voor zijn als zodanig bekend geworden 'Fensterbilder'.
Door de deprimerende tijd en omstandigheden gedwongen, maar niettemin toch met overtuiging, herontdekte hij het schilderen naar de werkelijkheid. In zijn dagboek van 10 juli 1941 schreef hij: "Ohne Zweifel, hier bin ich sehr echt und male solches mit ganzer Seele, es liegt mir…….Immer bin ich fasziniert, wenn ich die Häusergeometrien um mich sehe und dies besonders, wenn auch die Natur grau ist (oder braun)….."
Schlemmer's Fensterbilder zijn gekleurde tekeningen op klein formaat, waarbij het motief van huiselijke taferelen, zoals hij die zag vanuit zijn venster, compositorisch heel natuurlijk zijn omkaderd door het venster met zijn geometrische ruitverdeling van horizontale en verticale raamstijlen. Onwillekeurig doen ze qua compositie en thematiek niettemin denken aan Schlemmer's iconische schilderij 'Bauhaus Stairway' uit 1932: mens en architectuur.
In gesprek met Koen Vermeule en met een keur van zijn meest recente gouaches over de vloer uitgespreid, valt de naam van Oskar Schlemmer en ook die van Georges Seurat, een kunstenaar wiens werk hij eveneens bewondert en bestudeert. Op hetzelfde moment zie ik ook waarom. Schlemmer, Seurat en ook Koen Vermeule zoeken ernaar een beeld te realiseren vanuit de waarneming.
Met het thema Mens en Architectuur voelt hij zich al jaren zeer vertrouwd, een scherp observeerder is hij bovendien. Regelmatig figureren de personages in zijn werk in een architectuur met glazen façades, waarbij hij dankbaar gebruik maakt van bouwkundige elementen als raamstijlen, balken, vloeren en wanden, die Vermeule voornamelijk ziet als onmisbare lijnen en vlakken in zijn compositie. Schaduwen en schaduwpartijen zijn behalve bruikbare onderwerpen eveneens schildertechnische elementen om tot een goede compositie te komen.
En zo - letterlijk gebogen over een uitgespreid 'tapijt' van gouaches op de vloer - ontstaat als vanzelf, misschien ook wel bij wijze van hommage, de titel voor deze nieuwe tentoonstelling van Koen Vermeule bij Borzo: Fensterbilder.
